Israël part 1

Israel 

27 nov 

Eten Pia en louis, daarna door naar Almere. Maar 2,5 uur slaap… Lute heeft ons naar Schiphol gebracht. Verwachtten strenge controle, viel mee. Niet zwaarder dan anders. Geland in Tel Aviv. Daar lang wachten voor paspoort controle. Stelde ook niks voor (vroeg alleen hoelang we gingen blijven). Visa is losse sticker, geen stempel. Anders kom je een hele hoop andere landen niet meer in. Trein naar Tel Aviv. Gelopen naar hostel. Hostel was een onopvallende deur, in een bedrijvige buurt. Rooftop terras. Kleine kamer, maar wel douche en wc. Hipster-achtige sfeer, wel wat chaotisch. Spullen gedropt en aan de wandel gegaan. Over een markt (baklava gekocht), naar het strand (fijn zacht zand!). Mooie zonsondergang. Strand afgelopen en golfbreker op. De ochtend erna vernameld voor een gratis tour onder de klokkentoren. We gingen de oude havenstad Jaffa bekijken. De Amerikaanse gids Eric leidde ons rond langs waar vroeger de stadsmuur liep, de openbare waterfontein er tegenover, de moskee ernaast (met oproep voor het middaggebed), een verhaal over Andromeda en Perseus, de oude haven, en nee-geen-idee-wat-voor-futuristische-boot-daar-voor-de-kust-ligt. Tim werd gebeld door mama, die had gelezen over een ongeluk dat afgelopen nacht was gebeurd in een werkplaats in Jaffa, waarbij een zwaargewonde was gevallen. We hadden de knal (en daarna de sirenes) wel gehoord, maar ik kon haar verzekeren dat we op dat moment in Jaffa alleen maar aan het genieten waren van de omgevind! Na de tour, die gebaseerd was op fooi, hebben we in de oude stad nog wat gedronken. We hebben meteen tickets gekocht voor de tour in Jeruzalem. Via het hostel om de spullen te halen en door naar het busstation. We konden eerst de ingang niet vinden, die bleek in een soort overdekte markthal te zijn. Natuurlijk moesten we langs bewaking (die wel erg laks was, we konden er zo langs met de koffer…). De busreis duurde ongeveer een uur, daarna nog wandelen naar het hostel. Het eerste wat opvalt in Jeruzalem: heel veel ultra-orthodoxe Joden…  

Observaties: 

Joden lopen constant te bellen 

2. Veel mannen zie je ook fietsen op dezelfde kleine fietsjes, soms krijgen ze meerdere kinderen tegelijk erop mee 

3.  

’s Avonds zijn we meteen naar de oude stad gegaan, door de Jaffa poort, door de nauwe straatjes van het Moslim kwartier, naar de Western Wall (‘’Klaagmuur’’). Deze is 24/7 open. Natuurlijk eerst door beveiliging. Er is een apart gedeelte voor mannen en vrouwen. De klaagmuur is het heiligste wat er is voor Joden: het deel dat is overgebleven nadat de Romeinen de tweede tempel verwoestten in 70 CE.  

29 nov 

Markt Yehuda (?), Wandelen in ultra-Orthodoxe wijk (naam?), geuren en kleuren en drukte en bedrijvigheid. Het verschil met Tel Aviv is merkbaar, het is minder stoffig en minder hoogbouw, maar breder opgezet en mooier afgewerkt op het eerste gezicht. Mooiere gebouwen, ouder ook natuurlijk. Maar wel een moderne tram door het centrum heen. Naar Jaffa poort, verzamelen tour met gids Yoni (nickname vagina). Lopen naar de Western Wall opgravingen door de kronkelgangetjes van de klaagmuur. Interessant beeld van hoe de tempel ooit de stad moet hebben gedomineerd. In de rij gaan staan voor Temple Mount. Halfuur staan wachten, want ze laten maar een uur per dag mensen toe (en alleen als het politieke klimaat geschikt is; nog geen halfjaar geleden zijn hier twee (?) Israelische soldaten aangevallen en omgekomen…). En dan wil je wel vooraan staan. Uitgebreide instructies van do’s en don’ts gehad (alle huid behalve hoofd en handen bedekken, NIET doen voorkomen alsof je bidt, mannen en vrouwen niet samen op de foto of in ieder geval geen lichamelijk contact…  

Waarschuwingsbord: tempel berg niet betreden (alleen voor strenge joden die de grond te heilig vinden).  

Op de tempelberg heeft volgens Joden, Christenen en Moslims Abraham bijna zijn zoon geofferd, voor een engel dit verhinderde. Nu staat er een moskee (de Al-Aqsa moskee) waar Mohammed zou hebben gebeden, en de Dome of the Rock, waar Mohammed zou zijn opgestegen naar de hemel. Vanaf de tempelberg heb je een mooi uitzicht op de olijfberg, met talloze kerken op de plekken waar Jezus zou zijn opgestegen naar de hemel. Een groot deel van de heuvel wordt beslagen door de oudste Joodse begraafplaats ter wereld, die al 2,500 jaar in gebruik is. De mensen die daar begraven liggen, staan voorin de rij als het einde der tijden aanbreekt!  De dome of the Rock is een prachtig betegeld gebouw met een gouden koepel. Deze, en de Al-Aqsa moskee, zijn trouwens niet te betreden als je niet kan bewijzen dat je moslim bent.  

We gingen met de groep lunchen aan een lange tafel die al voor ons gedekt was met hummus en falafel. Daarna zijn we in de voetsporen van Jezus getreden op de via Dolorosa (dat niet, zoals in mijn verbeelding, een brede laan was omlijst met cipressen, maar gewoon begint in de kleurrijke souq van het moslimkwartier). Langs de plekken waar hij viel, zijn moeder ontmoette (in de kerk daar staken we een kaarsje aan voor Rachel haar moeder), zijn hand tegen de muur rustte, en meer. De tour vervolgde naar de heilige grafkerk, waar Jezus’ lijdensweg eindigde aan het kruis, en waar hij zou zijn begraven. Niet veel is daar meer authentiek (zoals de steen op de plek waar hij van het kruis zou zijn afgehaald, en het bouwsel op de plek van de grot waar hij werd begraven). Misschien had ik wel iets extreem imposants verwacht, zoals de Sint-Pieter; juist deze donkere kerk die in de loop der eeuwen is opgebouwd was misschien wel des te bijzonderder. De geschiedenis is voelbaar hier, bijvoorbeeld door de ontelbare kruisjes die in de muur zijn gekerfd door kruisvaarders of door de aanwezigheid van echte graftombes uit de tijd van Jezus. Na de tour hebben we de Via Dolorosa en de heilige grafkerk nog eens gezien, op ons eigen tempo. Toen zijn we ook even een trappetje opgelopen (waar de monniken net stonden te zingen), naar de plek waar Jezus zou zijn gekruisigd.  

Op de terugweg vonden we in de souq een kralenwinkeltje, waar ik mijn souvenir voor oma heb gekocht. We kunnen uren ronddwalen in het doolhof van het moslim kwartier, de kleuren van de kraampjes zijn overweldigend. We stuitten op het graf van koning David, als afsluiter van de dag. Natuurlijk een afgescheiden deel voor mannen en vrouwen.  

30 nov 

We begonnen de dag in een andere wijk, Nahla’ot, waar volgens Lonely Planet een synagoge zat met mooie deuren. Daarna gingen we op missie naar de klaagmuur. Rachel had namelijk gevraagd of we voor haar moeder een briefje met een wens bij de muur konden achterlaten. Dus; keppeltje gekocht voor Tim, door de nauwe straatjes, naar de muur. Donderdagochtend is een dag waarop vaak Bar Mitswa’s worden gevierd. Dat bleek: talloze families in hun beste kleren en glunderende 13-jarigen vulden het plein. Bij de muur werd er voluit gezongen, waarbij de vrouwen op een stoel en leunend over de afscheiding meededen vanaf hun gedeelte. Toen we het plein hadden verlaten kwam er een feestelijke stoet langs waarbij het snel duidelijk werd wie de jarige was: een ongemakkelijke jongen die op de schouders was gehesen.  

Wij gingen door naar de olijfberg, zoals eerder genoemd een belangrijke plek voor de Christenen. Langs de Joodse begraafplaats, die niet zo bleek te zijn als begraafplaatsen in Europa; de graven waren vrij simpel. We stuitten- aan de hand van Lonely planet- op een hoop bezienswaardigheden, waaronder de tombe van profeten Zacharias, Hachai en Malachi en hun volgelingen. Of zij daar echt begraven zijn valt te betwisten, maar bijzonder was het wel om zo’n oeroude en pikdonkere grafkelder te zien met alleen een kaarsje om ons bij te schijnen. Een ander hoogtepunt was de Church of the Pater Noster, waar Jezus zijn discipelen het Onze Vader zou hebben geleerd. De tekst hiervan is in 160 talen op de muur te zien, zelfs in bijzondere talen zoals Lakota Sioux of Maori. Een andere kerk herbergt (weer) een plek waar Jezus zou zijn opgestegen naar de hemel, zijn voetafdruk was zelfs nog aanwezig. Inmiddels was de plek een moskee geworden, zoals daar vaker tussen wordt gewisseld in Jeruzalem. Toen we onze weg vervolgden bleken we per ongeluk Palestijns gebied in te zijn gewandeld. Dat is natuurlijk beroemd en berucht vanwege de spanningen en vaak gewelddadige confrontaties met Israel. We waren dus enigszins op onze hoede maar we werden grotendeels met rust gelaten, op een paar kinderen na die ons nariepen omdat ze even wilden zwaaien en een oude vrouw die ons passeerde en ons uit het niets vertelde dat we moesten zorgen voor ons geld. Na deze omweg kwamen we weer uit op de Joodse begraafplaats, langs de Russisch Orthodoxe kerk met herkenbare gouden torens, naar de tuin van Gethsemane waar Jezus werd verraden door Judas. Sommige olijfbomen in deze tuin zijn zo’n 2000 jaar oud en kunnen dus echt getuige zijn geweest van Bijbelse gebeurtenissen die zich hier hebben afgespeeld! De kerk ernaast bevatte mooie mozaïeken. De grafkerk van Maria was dicht, dus gingen we verder naar de citadel, een oud fort. Aan de hand van een audiotour maakten we een tocht langs de geschiedenis van Jeruzalem. En ze hadden 2 kunstwerken van glaskunstenaar Dale Chihuly; die herkenden we van zijn museum in Seattle!  Vanaf de toren hadden we spectraculair uitzicht op Jeruzalem en de tempelberg. Na de audiotour gingen we de Joodse wijk in, naar de Cardo; een oude Romeinse winkelstraat. We haalden in het moslimkwartier nog een lokale specialiteit: knafeh, gesmolten kaas met pistache- je moet het een keer proeven. We smulden het op bij de Damascus poort terwijl we keken naar de honderden mensen die aan ons voorbij trokken.  

1 dec 

Iets wat naast de deur van onze kamer in het hostel hing had mijn aandacht getrokken; een kleurrijk rechthoekig blokje. Een snelle google search leerde dat het een mezuzah is, een opgerold stukje papier met een vers uit de Thora. Daarin staat namelijk dat het woord van god op de deur moet zijn geschreven. Ik heb onderweg naar de oude stad meerdere mezuzot gefotografeerd.  

We gingen naar de opgravingen rondom de tempelberg 

Veel restanten van mikveh’s, rituele baden voordat de tempel betreden mocht worden. Vooral het filmpje aan het begin gaf een mooi beeld van de weg die een pelgrim aflegde; zich reinigen in een mikveh, geld wisselen, een offer kopen, en de tempel betreden. Daarna haalden we de auto op en gingen we naar Yad Vashem, het herdenkingsmonument voor de holocaust. We namen de auto omdat we waarschijnlijk met het ov niet meer terug zouden komen; het was vrijdag, dus Shabbat, en dan houdt het openbare leven rond 14.00 op. Omdat Yad Vashem ook om 14.00 dicht zou gaan hadden we niet alle tijd en zijn we wat sneller door het Holocaust History Museum. En, omdat we uit west Europa komen, is er weinig wat we nog niet hadden gezien… De Hall of names was niet, zoals we hadden verwacht, een grote ruimte met 6 miljoen namen gegraveerd; het was een breed gat in de grond om iedereen te herdenken die na de oorlog niemand meer overhad om hen te herdenken. Op het complex was ook een synagoge, met mooie voorwerpen tentoongesteld uit allerlei synagoges uit Europa. In de Hall of Remembrance brandt een eeuwige vlam en zijn de namen van 22 beruchte kampen gegraveerd, het cattle car memorial was een originele veewagen waarin joden waren vervoerd met de ervaringen van een overlevende in de muur gegraveerd, maar het meest indrukwekkende was het Children’s Memorial. Ter nagedachtenis aan 1,5 miljoen omgebrachte kinderen worden hun namen voorgelezen in een donkere ruimte, waar 1 kaars door spiegels ontelbare keren wordt gereflecteerd.  

Omdat het Shabbat was, konden we de auto gratis parkeren naast het hostel, want een parkeerplaats moet wel worden bediened! Daarna gingen we naar de klaagmuur om daar het spektakel van Shabbat te aanschouwen. Onderweg kwamen we drie orthodoxe joden met shtreimels tegen, ronde hoeden gemaakt van vossenvacht. Een apart gezicht in het warme Israël, maar deze kleding is meegenomen door orthodoxe joden uit Europa. Bij de western wall was een drukte van belang, er bleken veel meer mannen met de ronde hoeden te lopen. Iedereen was op z’n zondags gekleed, maar dan op vrijdag! Er werd volop gebeden, gezongen en gedanst. Wie zijn daar nog eventjes de heilige grafkerk in geweest en daarna over de trambaan teruggewandeld naar het hostel; ook het openbaar vervoer mag niet rijden op Shabbat! Het hostel organiseerde een Shabbatdiner, waarbij de hele eetzaal vol zat met gasten. Het werd geopend met kaarsen aansteken, gebeden zingen en een slokje van de wijn nemen. 

2 december 

Tijd om Jeruzalem te verlaten! We zijn nog even teruggeweest naar de room of the last supper, wat niet als eerder gedacht een TL-verlichte kamer was, maar één ruimte verderop een oude ruimte met gewelven die ooit dienst had gedaan als moskee, met tegels met mooie Arabische teksten in de muur. Daarna zijn we naar Oskar Schindler’s graf geweest, een Duitser die 1200 joden heeft gered in de Tweede Wereldoorlog. Met de auto gingen we naar het Israël-museum. Waar je alleen al een week nodig hebt om alles te zien, kozen wij voor de archeologie-afdeling. De tentoonstelling waar (delen van) de Dode-Zee rollen tentoon werden gesteld. Ook was er een groot model van Jeruzalem van rond het jaar 0. Hierna hadden we een mooie rit naar de dode zee, we gingen de woestijn in (om Palestina heen). Om de tijd werd er aangegeven op hoeveel meter boven zeeniveau we zaten. Op een gegeven moment waren we het zeelevel gepasseerd. Israëlischers vinden het soms normaal om op de snelweg te stoppen. 

We moesten wachten totdat we konden inchecken, aangezien Shabbat nog niet voorbij was. Uiteindelijk konden we rond half 7 inchecken! We hadden een jacuzzi op de kamer. We sliepen bij een kibboets, wat een leefgemeenschap is die zichzelf onderhoudt met landbouw. Deze kibboets werpt zich op de toeristen. 

3 december 

Het hotel had een geweldig ontbijt. Daarna zijn we naar Wadi David geweest, en we hebben een uur gewandeld! Ook heeft Jamie gedoucht onder een waterval en hebben we ibexen gezien, wat eigenlijk veredelde geiten zijn. Ook waren er ruines van een synagoge uit de vijfde eeuw. Het kibbutz hotel had een Synergy spa op het terrein, er was een sauna, een hammam, een zoet- en een zoutwater Dode Zeebad, de eerste ervaring aan het grappige drijven op een zoutmeer! De dichtheid is veel hoger, dus je blijft heel gemakkelijk drijven. Je moet het echter niet in je ogen of mond krijgen. 

Na de Synergy spa zijn we naar de Ein Gedi spa gegaan, wat erg verpauperd eruit zag. Ook was het zeeniveau gedaald, waardoor de spa een kilometer uit de kust lag. We moesten naar de zee met de tractor. Ook doet gekristalliseerd zout zeer aan je voeten, maar het dobberen is leuk. Hierna gingen we naar de ruïnes van Masada, helaas hadden we alleen tijd voor het museum voordat het sloot. Hierna hadden we drie uur reistijd naar Eilat, waar we Chaim voor de eerste keer ontmoetten. Onderweg zagen we fabrieken die zout wonnen uit de Dode zee. Chaim had ons sms’je niet gekregen, maar hij belde Tim toevallig toen we net uit de auto stapten. Toen zagen we hem voor het eerst na maanden over en weer mailen. Het bleek een hele aardige man te zijn, we hebben nog over de boulevard gelopen, hij woonde dicht bij het centrum. De onderburen van Chaim woonden grotendeels in Tel Aviv, en hij beheerde dit huis. Zo hadden we gratis een eigen stekje! 

4 december 

De ochtend begon met het ontbijten met Chaim. Daarna hebben we de auto gepakt en reden we richting de grens met Egypte. We reden langs deze grens en op een gegeven moment kwamen we aan bij de Red Canyons. Het was het perfecte soort wandeltocht, met af en toe klauteren en dalen over ladders en handvaten die verankerd waren in de rots. We hebben ook nog wat door Eilat gereden, waarbij Chaim soms een gebouw aanwees wat hij had ontworpen. Daarna had Chaim een afspraak dus hadden wij een uurtje om onze administratie bij te werken. Na dit intermezzo hebben we de auto gepakt naar de Amram pillars, een ander natuurgebied met wat meer klauteren. We hadden wat sap en dadels mee. We zijn uit eten geweest en hebben Chaim getrakteerd op Indisch voedsel, waarbij hij natuurlijk ook de eigenaren kende. Hij heeft veel Indiase vrienden.  

Deze avond keken we een film, dat draaide over een ring waarbij Elijah Wood de hoofdrol speelde. Juist: het was [film…]. Deze film speelde zich af in Oekraïne en ging over het jodendom; dit was de reden dat we in Israël waren, omdat ze allebei voorvaderen uit Oekraïne hadden. 

5 december 

Pakjesavond! Zie de wind waait door de palmbomen. Het was 30 graden en vandaag hadden we een strand-uitje gepland. Chaim had een neef die bij een duikschool had gewerkt, dus ze wisten dat we kwamen duiken. Nadat we de huurauto hebben ingeleverd, pakten we de bus naar het strand. We hadden een makkelijke briefing, we hebben ons omgekleed en zijn in totaal 30 minuten onder water geweest. We hebben veel mooi leven gezien. Daarna hadden we geluncht in een Grieks restaurant en daarna zijn we naar Chaim gegaan voor het eten. In de avond hebben we nog wat gewandeld in Eilat en een drankje gedaan op de boulevard.